Tiến sĩ khoa học là gì? Có khác gì với Tiến sĩ không?

1. Tiến sĩ khoa học là gì?

Tiến sĩ khoa học là một danh xưng khoa học tại Việt Nam kể từ thời điểm ban hành Luật Giáo dục vào năm 1998. Thuật ngữ này được sử dụng và áp dụng cho những cá nhân có bằng tiến sĩ của các nước Liên Xô và Đông Âu cũ (học vị doktor nauk), hoặc có bằng tiến sĩ nhà nước (doctorat d'Etat) của Pháp,... 

Đây là một khái niệm mang tính lịch sử rất cao vì trước đó Việt Nam cũng có hệ thống văn bằng sau đại học tương tự như hệ thống của các nước Liên Xô và Đông Âu cũ, nghĩa là cũng bao gồm các học vị tiến sĩ và phó tiến sĩ như của các quốc gia này. 

Tuy nhiên, việc này lại làm nảy sinh sự thiếu thống nhất trong hệ thống văn bằng quốc gia khi tồn tại 2 loại học vị tiến sĩ của 2 hệ thống khác nhau cùng với 1 học vị phó tiến sĩ. Trong khi đó, Luật Giáo dục quy định cả nước chỉ được phép có duy nhất 1 học vị tiến sĩ. Thông qua một quyết định gây xôn xao không ít tranh cãi trong giới khoa học và giới chuyên môn, học vị phó tiến sĩ trước đây sẽ được đổi thành học vị tiến sĩ, học vị tiến sĩ sẽ được đổi thành tiến sĩ khoa học. Nghĩa là, các bằng cấp tiến sĩ do các nước Liên Xô và Đông Âu cũ, bằng tiến sĩ do Việt Nam cấp trước đây, bằng tiến sĩ nhà nước,... sẽ được gọi là bằng tiến sĩ khoa học, bằng phó tiến sĩ sẽ được coi là bằng tiến sĩ giống như các bằng tiến sĩ khác.

Thuật ngữ, học vị và văn bằng tiến sĩ khoa học nếu được dịch nguyên văn theo nghĩa đen từ các ngôn ngữ khác có thể tương đương với thuật ngữ tiến sĩ khoa học ở Việt Nam hay không tùy từng trường hợp cụ thể, giai đoạn lịch sử và quy định của mỗi quốc gia. Khái niệm tiến sĩ khoa học (Doctor of Science) chỉ được hiểu 1 cách đơn giản là tiến sĩ về khoa học, cốt là để phân biệt với tiến sĩ ở các ngành khác nhau như tiến sĩ về văn học, tiến sĩ về máy móc kỹ thuật,....

2. Tiến sĩ khoa học ở các nước khác trên thế giới

- Tại Nga:

Những nhà khoa học tại Nga nếu muốn bảo vệ luận án tiến sĩ khoa học phải có học vị tiến sĩ và đã tham gia nghiên cứu khoa học sau khi có học vị tiến sĩ ít nhất 3 năm trở lên. Theo định nghĩa của Nga: Người đạt được học vị tiến sĩ khoa học là người có khả năng mở ra một hướng nghiên cứu mới trong ngành khoa học. Trong khi đó, người đạt học vị tiến sĩ lại là người có đủ khả năng tiến hành nghiên cứu khoa học một cách độc lập.

- Tại Pháp:

Tiến sĩ khoa học tại đây ra đời vào năm 1808 và không còn dùng nữa kể từ sau cải cách vào năm 1974 khi Pháp thống nhất lại học vị tiến sĩ của các ngành khác nhau thành 1 học vị duy nhất đó là tiến sĩ để tránh bị nhầm lẫn.

- Tại Ireland và các nước thuộc Anh:

Tại Ireland và một số nước thuộc Khối thịnh vượng chung Anh như Anh và Ấn Độ, tiến sĩ khoa học (tiếng Anh: Doctor of Science) nay chỉ còn là một danh hiệu mang tính chất tôn vinh, dành cho các cá nhân có đóng góp đặc biệt cho một ngành nào đó, không phải dành cho các thành tựu hàn lâm cụ thể như trước.

- Tại Bắc Mỹ:

Tại Bắc Mỹ, ở đây không hề có sự phân biệt giữa tiến sĩ khoa học (Doctor of Science) với tiến sĩ (Doctor of Philosophy, Ph.D.).

Đơn xin việc

3. Vai trò của tiến sĩ khoa học

Những sự đột phá mới mẻ trong khoa học là một điều không thể thiếu ở xã hội hiện tại. Đây luôn là niềm tự hào của các nhà khoa nghiên cứu khoa học và đồng thời cũng là một trách nhiệm lớn lao.

Đã có những nghiên cứu khoa học bỏ quên đi giá trị cơ bản của khoa học, làm cho niềm tin vào khoa học sẽ bị sụt giảm. Nếu tình trạng này kéo dài, hệ lụy lên xã hội sẽ không thể lường được. Các nhà khoa học cần phải có những phản ứng hợp lý với các trường hợp như vậy, khẳng định lại hình thức nghiên cứu khoa học lý tưởng và kiến thức cần có được với tư cách là một nhà khoa học chân chính.

Bên cạnh đó, chúng ta cũng cần phải coi trọng trí tuệ của các nhà khoa học và thực hiện nghiên cứu tự do trong môi trường thoải mái. Điều này rất quan trọng trong quá trình phát triển của khoa học.

Xem thêm: Khái niệm master là gì và sự khác biệt giữa các loại bằng thạc sĩ

4. Tiến sĩ khoa học ở Việt Nam

Một trong những gương mặt sáng giá nhất tại Việt Nam đó là Giáo sư, Tiến sĩ khoa học Nguyễn Đình Đức, hiện đang công tác tại Đại học Quốc gia Hà Nội. Ông rất vinh dự khi được xếp hạng 51.083 trong công bố Những nhà khoa học hàng đầu thế giới. Ông là một Giáo sư chuyên gia về Cơ học, vật liệu và kết cấu tiên tiến. 

Giáo sư Nguyễn Đình Đức sinh năm 1963, tại Hoài Đức, nay thuộc Hà Nội. Đến nay, ông đã công bố tới hơn 250 bài báo, công trình khoa học các loại, trong đó có hơn 136 bài trên các tạp chí quốc tế danh tiếng ISI.

Bên cạnh đó, ông còn là cha đẻ của 1 bằng phát minh, 1 bằng sáng chế trong lĩnh vực vật liệu mới. Ông cũng được mời về giảng dạy tại các trường đại học tại nhiều nước trên thế giới như: Đại học Birmingham (Vương Quốc Anh), Đại học Tổng hợp Sejong University (Hàn Quốc), Đại học Tổng hợp Quốc gia Moscow mang tên Lômônôxốp (MGU), Viện nghiên cứu chế tạo máy (Viện Hàn lâm Khoa học Nga), Viện khoa học công nghệ tiên tiến JAIST (Nhật Bản),...

Một tiến sĩ khoa học khác đó là Tiến sĩ khoa học Ngữ văn Đoàn Hương đã từng giảng dạy cho nhiều thế hệ sinh viên ở Khoa Báo chí, trường ĐH Khoa học xã hội và nhân văn. Vị tiến sĩ này đã để lại ấn tượng trong lòng mọi người bằng hình ảnh một người phụ nữ có mái tóc ngắn được cắt gọn gàng và một chất giọng khàn cực kỳ đặc trưng.

Cố GS.TSKH Hoàng Hữu Đường là một trong những giáo sư đã có những hướng dẫn thành công các luận án tiến sĩ toán học đầu tiên ở Việt Nam. Nhiều người đã từng được thầy hướng dẫn viết luận án tiến sĩ hoặc luận văn tốt nghiệp đại học nay đã trở thành những chuyên gia giỏi, tiến sĩ khoa học nổi tiếng tại Việt Nam.

Xem thêm: Học vị là gì? Tất cả thông tin liên quan đến học vị bạn cần biết

5. Tiến sĩ và tiến sĩ khoa học khác nhau ở chỗ nào?

Sau khi Liên Xô tan rã, Cộng hòa Liên bang Nga không phân biệt phó tiến sĩ và tiến sĩ nữa mà gọi chung là tiến sĩ. Ở Pháp cũng theo hình thức như vậy.

Ở Việt Nam trước năm 1990, nước ta theo quy chế của Liên Xô cũ. Sau đó, Chính phủ ký quyết định chuyển tên gọi phó tiến sĩ thành tiến sĩ mà không phải là thạc sĩ. (Thạc sĩ đào tạo 2 năm, Phó tiến sĩ đào tạo 4 năm)

Người ta thêm từ “khoa học” phía sau từ “Tiến sĩ” nhằm mục đích phân biệt một cách rõ ràng hơn, không để những tiến sĩ cũ bị cào bằng.

Vậy tiến sĩ khoa học sẽ được đánh giá cao hơn bằng tiến sĩ thông thường!

Trên đây là những thông tin bổ ích về học hàm tiến sĩ khoa học. Hi vọng những kiến thức trên sẽ giúp bạn có một góc nhìn đúng đắn về thuật ngữ này và thành công trên con đường học tập của mình!