1. Khái niệm và những thông tin tổng quát về tố tụng hình sự
1.1. Khái niệm tố tụng hình sự
Dù là một công dân bình thường hay những người trực tiếp làm việc trong ngành luật, thuộc lực lượng hành pháp hẳn đã từng nghe về thuật ngữ “tố tụng hình sự”. Tuy nhiên, khái niệm về tố tụng hình sự dường như vẫn còn mơ hồ với rất nhiều người.
Tố tụng hình sự được hiểu đơn giản là các giai đoạn và quy trình được thực hiện theo trình tự nhất định, với các thủ tục được nêu rõ nhằm phục vụ hoạt động xem xét, đánh giá tính chất của một hành vi hoặc một loạt hành vi và đưa ra kết luật hành vi đó có vi phạm Luật hình sự hay không.
Trong tiếng Anh, tố tụng hình sự được gọi là criminal procedure. Các điều luật liên quan đến tố tụng hình sự đều được tổng hợp và phân tích cặn kẽ trong Bộ Luật hình sự. Công dân vừa có thể tham khảo để bảo vệ bản thân khỏi những hành vi có mục đích xấu vừa có thể tự răn đe chính mình để không vi phạm pháp luật.
Việc hiểu về các điều luật nói chung và nắm bắt được khái niệm tố tụng hình sự nói riêng không chỉ là bước đệm nếu như bạn muốn bắt đầu tìm hiểu về pháp luật. Trong tương lai, rất có thể việc sử dụng và thuê luật sư cá nhân sẽ trở nên phổ biến hơn nhằm đảm bảo quyền lợi của mỗi người ở mức cao nhất.
1.2. Những nguyên tắc cần tuân thủ trong tố tụng hình sự
Bản chất của pháp luật là những nguyên tắc và các điều kiện để mọi công dân có thể áp dụng và thực hiện những nguyên tắc này.
Luật tố tụng hình sự cũng xây dựng dựa trên 3 nguyên tắc chính nhằm đảm bảo công dân sẽ được pháp luật bảo trợ cũng như sống với tinh thần thượng tôn pháp luật.
1.2.1. Đảm bảo tính pháp chế
Bất kể sự việc và hành vi được đưa ra tố tụng hình sự là gì, một khi quyết định tố tụng phải dựa theo quy định và điều luật trong Bộ Luật hình sự cũng như các điều lệ nhà nước ban hành. Dù sự việc có tính nghiêm trọng hay nhạy cảm ra sao cũng không thể nhảy cóc hoặc loại bỏ các bước trung gian.
Trong thời gian điều tra để tố tụng hình sự, nếu xảy ra các vấn đề phát sinh ảnh hưởng đến nạn nhân (bị đe dọa, xóa chứng cứ…) hoặc các tình huống phát sinh khác cơ quan điều tra phải báo cáo đầy đủ và rõ ràng với cấp trên để có phương án xử lý chu toàn nhất.
1.2.2. Tôn trọng và bảo vệ quyền công dân
Có thể nói, bất kể điều luật nào trong các Bộ Luật của Nhà nước Việt Nam ra đời cũng có mục đích chung là phục vụ nhân dân, đảm bảo nhân dân được bảo vệ đầy đủ về các quyền cũng như thực hiện đúng các nghĩa vụ. Bộ Luật hình sự cũng không nằm ngoài số đó, thậm chí đây còn là một trong những Bộ Luật đề cao nguyên tắc này nhất.
Dưới sự gia tăng của tội phạm cũng như tính phức tạp trong các cách thức vi phạm pháp luật, các cơ quan điều tra, cảnh sát điều tra chịu trách nhiệm giải quyết tố tụng phải nắm rõ điều luật và dốc hết sức mình để đảm bảo người dân được bồi thường hoặc đảm bảo quyền lợi ở mức tối đa. Thêm vào đó, họ cần có thái độ răn đe, đưa ra những bản án phù hợp với các đối tượng vi phạm quyền và nghĩa vụ công dân, vi phạm pháp luật.
Nguyên tắc thứ 2 cần được thực hiện một cách thấu đáo, thông minh để tránh gây bất công, ảnh hưởng đến sự cân bằng trong xã hội.
1.2.3. Đảm bảo quyền bình đẳng của công dân
Như đã đề cập trong phần trên, mục đích của các điều luật ra đời nhằm bảo vệ các quyền lợi của người dân. Một trong số đó có thể kể đến quyền bình đẳng.
Việt Nam với 54 dân tộc anh em, bất kể là dân tộc gì dù đa số hay thiểu số đều phải được pháp luật bảo vệ và hỗ trợ như nhau.
Khi tham gia tố tụng hình sự, không một tổ chức, cá nhân nào có quyền phân biệt dân tộc, giới tính, tôn giao hay địa vị xã hội của công dân.
Những tổ chức, cá nhân hành pháp có thái độ, hành động phân biệt sẽ bị xử lý theo quy định pháp luật.
2. Quy trình tố tụng hình sự
Quy trình tố tụng hình sự có 4 giai đoạn chính:
- Tiếp nhận nguồn tin tố tụng và phân tích: Điều 144 Luật Tố tụng hình sự đã đưa ra đầy đủ quy định trong tiếp nhận và phân tích nguồn tin tố giác. Trong nhiều trường hợp, chính bên hành pháp sẽ tiến hành nằm vùng, phân tích, truy quét tội phạm trong thời gian trước đó và tiến hành các bước về sau khi đã nắm rõ các bằng chứng phạm tội của nhóm đối tượng vi phạm pháp luật.
- Khởi tố, điều tra đối tượng tình nghi, phạm tội: Khi nguồn tin tố giác được xác minh tính chính xác hoặc đã có đầy đủ bằng chứng để cấu thành hành vi vi phạm pháp luật, cơ quan điều tra sẽ tiến hành khởi tố các đối tượng phạm tội. Trong nhiều trường hợp, đặc biệt là các vụ án phức tạp đã kéo dài nhiều năm thì việc điều tra hoặc thu thập bằng chứng sau khi tiếp nhận đơn tố giác sẽ diễn ra lâu hơn, các bằng chứng cũng có yêu cầu cao về tính chi tiết, rõ ràng và đảm bảo về tính hữu dụng trong các hoạt động sau này.
- Truy tố đối tượng vi phạm pháp luật: Hoạt động truy tố đối tượng thuộc phạm vi của Viện kiểm sát nhân dân. Viện kiểm sát là đơn vị tiếp nhận những bằng chứng tố giác và đánh giá tính chân thực, có thể cấu thành án của những bằng chứng này để đưa ra quyết định khởi tố, tạm giam chờ xét xử… Trong trường hợp các bằng chứng, nhân chứng chưa đầy đủ hoặc còn quá mơ hồ để kết luận và cần điều tra, hồ sơ truy tố sẽ bị trả lại để chờ điều tra thêm.
- Xét xử đối tượng vi phạm pháp luật: Viện Kiểm sát nhân dân là nơi sẽ xét xử sơ thẩm vụ án khi đã có đủ hồ sơ để thành lập án hình sự. Tòa án tiến hành xét xử vụ án kèm theo bản cáo trạng đầy đủ. Thời trang chuẩn bị thụ án được quy định từ 30 ngày với những vụ án ít nghiêm trọng, 2 tháng với những vụ án nghiêm trọng và 3 tháng với những vụ án đặc biệt nghiêm trọng.
Trên thực tế, các giai đoạn này không cố định về mặt thời gian diễn biến. Tùy theo mức độ nghiêm trọng và phức tạp của từng vụ án mà chúng có thể kéo dài trong vòng một vài tháng đến một vài năm hoặc thậm chí rất nhiều năm.
Vậy là với bài viết trên, vieclam88.vn đã cùng bạn đọc tìm hiểu “Tố tụng hình sự là gì?” và 4 bước trong quy trình tố tụng hình sự. Với những thông tin trên, hy vọng bạn đọc đã trang bị được cho bản thân những kiến thức cơ bản nhất để phục vụ cuộc sống cũng như công việc. Nếu các bạn quan tâm đến những kiến thức pháp luật, hãy theo dõi thêm nhiều bài viết khác của chúng tôi nhé. Xin chào và hẹn gặp lại.
Tham gia bình luận ngay!