Thiết kế đô thị là gì? Thực trạng thiết kế đô thị ở Việt Nam

1. Tổng quan về thiết kế đô thị

1.1. Thiết kế đô thị là gì

 Công việc Thiết kế đô thị  - thuật ngữ trong tiếng anh là Urban Design - có thể được hiểu đồng nghĩa với việc thiết kế kiến trúc của không gian đô thị.

Người kiến trúc sư thiết kế đô thị sẽ tiến hành công việc cụ thể hóa nội dung quy hoạch chung và quy hoạch chi tiết xây dựng đô thị về các phương diện tổ chức không gian chức năng bên ngoài các công trình, bố cục không gian, tạo cảnh và trang trí không gian đô thị, đồng thời xây dựng và cải thiện môi trường đô thị và hoàn thiện các thiết bị nội thất bên ngoài.

Trong quá trình thực hiện thiết kế đô thị, người kiến trúc sư sẽ làm công việc tổ chức cơ cấu, tạo lập mối quan hệ giữa các yếu tố trong không gian đô thị,bao gồm cả các yếu tố tự nhiên và nhân tạo. Họ cũng thực hiện sắp xếp hợp lý các chức năng sử dụng trong không gian đô thị và thiết kế trang trí không gian đô thị.

Xem thêm: Thiết kế mỹ thuật là gì? Các công việc ngành thiết kế mỹ thuật

1.2. Các khuynh hướng thiết kế đô thị

1.2.1. Khuynh hướng nhân văn

Với khuynh hướng này, không gian đô thị sẽ được xây dựng không theo mô hình có sẵn từ trước, chủ yếu được xây dựng theo tiêu chí đáp ứng nhu cầu trước mắt của cộng đồng dân cư trong khu vực đô thị.

Không gian đô thị này sẽ mang tính đa năng, không có sự phân biệt rõ ràng các chức năng đô thị, có bố cục kiến trúc và cảnh quan đa dạng. Tuy nhiên trong các đô thị lớn đều không được thiết kế theo khuynh hướng này bởi vấn đề định hướng phát triển lâu dài và rất khó kiểm soát.

1.2.2. Khuynh hướng phân khu

Theo khuynh hướng này, đô thị được thiết kế chia theo các không gian với những chức năng riêng biệt, bao gồm khu dân cư, khu sản xuất, khu công nghiệp, cây xanh, khu phục vụ các hoạt động giải trí thể dục thể thao, cơ sở hạ tầng kỹ thuật…

Nguyên tắc thiết kế này giúp ích cho việc kiểm soát quá trình xây dựng và phát triển đô thị, tuy nhiên do chỉ thiên về công năng nên không gian kiến trúc và cảnh quan đạt hiệu quả thẩm mỹ không cao, dẫn đến bộ mặt kiến trúc đô thị đơn điệu và thiếu bản sắc.

1.2.3. Khuynh hướng tầng bậc và tiếp cận hệ thống

Theo quan điểm thiết kế ban đầu của khuynh hướng này, không gian đô thị là tập hợp của một hệ thống bao gồm nhiều không gian thành phần như không gian giao thông, không gian trung tâm công cộng, không gian ở, cây xanh và khu công nghiệp.

Sau đó, khuynh hướng này đã được chuyển thể theo hướng thiết kế đô thị theo cấu trúc phi tầng bậc, không gian đô thị được tổ chức theo hướng đa chức năng để thích ứng với quy luật phát triển của xã hội đô thị.

1.2.4. Khuynh hướng ngôn ngữ kiến trúc đô thị

Khuynh hướng này chủ trương không gian đô thị phải được xây dựng dựa trên cơ sở ngôn ngữ của dân cư, gắn với truyền thống lịch sử văn hóa của đô thị. Với hệ ngôn ngữ kiến trúc đô thị, người kiến trúc sư có thể tạo ra vô vàn bố cục không gian đô thị.

Các nhà nghiên cứu cho rằng bố cục không gian đô thị được xác định dựa trên cơ sở cảm nhận thị giác, các hình ảnh về đô thị, gồm các đường, giải, mảng cụm và các điểm nhấn. Kiến trúc cảnh quan đô thị được tạo thành từ sự phối kết hợp của 5 yếu tố kể trên, đồng thời phải đảm bảo được tính đặc thù bản sắc, hình thái nổi bật, đơn giản, có sự liên tục và thống nhất, có sự phân định về hướng và có nhịp điệu.

Không gian đô thị còn được xác định trên cơ sở mối quan hệ giữa ba yếu tố không gian - tỉ lệ - tốc độ giao thông và hình tượng của các yếu tố bố cục bao gồm các không gian công cộng, không gian tổng thể và các công trình kiến trúc.

1.2.5. Khuynh hướng phát triển môi trường bền vững

Cùng với sự phát triển của khoa học kỹ thuật, các hoạt động gây ảnh hưởng đến môi trường ngày càng thêm trầm trọng. Môi trường sinh thái dần dần bị hủy hoại khiến các quốc gia bắt đầu xem xét điều chỉnh lại một loạt các chính sách phát triển, trong đó có vấn đề quy hoạch xây dựng không gian đô thị chuyển đổi sang hướng phát triển môi trường bền vững.

Theo quan điểm quả xu hướng này việc thiết kế không gian đô thị phải đảm bảo được duy trì phát triển môi trường bền vững, đô thị phải có vị trí và chức năng phù hợp với khuynh hướng phát triển chung của cả nước nói chung, vùng và khu vực nói riêng, và phải phát triển cân đối với tiềm năng của hệ sinh thái cũng như tài nguyên kinh tế xã hội.

2. Đối tượng của thiết kế đô thị

Nói đến đối tượng của thiết kế đô thị chắc hẳn các bạn cũng đoán được phần nào rồi. Thiết kế đô thị áp dụng lên các đối tượng chính bao gồm các công trình kiến trúc, các tượng đài, quảng cáo, chiếu sáng…

Thông thường người ta sẽ chia các đối tượng của thiết kế đô thị theo ba cấp độ như sau:

- Thiết kế đô thị vùng lãnh thổ: bao gồm các hoạt động liên quan đến tổ chức không gian, xác định không gian các vùng chức năng và đặc thù cảnh quan của từng vùng.

- Thiết kế tổng thể đô thị: thay vì tổ chức không gian theo từng vùng miền thì cấp độ này lại bao gồm các hoạt động thiết kế trong khuôn khổ không gian của từng đô thị.

- Thiết kế khu vực đô thị: thường được áp dụng cho thiết kế một khu vực chức năng, một không gian công công cộng hoặc một trục đường.

3. Những quy chuẩn thiết kế đô thị

Thiết kế đô thị luôn được coi là một lĩnh vực rất linh hoạt và đa dạng, tùy thuộc vào từng vị trí đô thị với những không gian cụ thể rất khác nhau. Chính sự khác nhau này lại là nhân tố làm nên bản sắc khác nhau ở mỗi đô thị. Do đó những quy chuẩn được đặt ra đều chỉ dừng lại ở mức những yêu cầu cơ bản và các nguyên tắc chung

Trong quy hoạch đô thị nói chung đều phải đi qua các giai đoạn từ tổng thể đến chi tiết, từ định hướng đến việc cụ thể hóa những định hướng đó. Đây là một quá trình kinh điển và cũng là quá trình bắt buộc phải trải qua. Theo quá trình này thì bước sau được thực hiện theo nguyên tắc kế thừa kết quả nghiên cứu của bước trước. Chính vì vậy mà mỗi bước cần phải được đầu tư tiến hành một cách thỏa đáng, tránh tình trạng sai lầm của một bức làm ảnh hưởng tới kết quả của cả một quá trình.

Xem thêm: Học thiết kế mỹ thuật số là gì? Có nên học thiết kế mỹ thuật số

4. Tổng quan về thực trạng thiết kế đô thị ở Việt Nam

Hiện nay công việc thiết kế đô thị đang rất được quan tâm và chú trọng ở Việt Nam. Thông tư 06/2013/TT-BXD về hướng dẫn nội dung đồ án Thiết kế đô thị ra đời kịp thời đã tạo nên một bước ngoặt quan trọng, định hướng cho vấn đề thiết kế đô thị ở nước ta.

Tuy nhiên việc thiết kế đô thị ở nước ta vẫn còn tồn tại khá nhiều vấn đề, chủ yếu là do các đề án thiết kế đô thị còn rất nhiều chỗ thiếu thực tế, thiết kế ra rồi nhưng lại không thực hiện được, thậm chí nhiều đề án vẫn còn nằm trên giấy.

Rất nhiều công trình thiết kế đô thị khi thực hiện xong rồi mới nhận ra những vấn đề tồn đọng. Dù vậy việc sửa chữa là rất khó vì hệ thống đô thị rất phức tạp và việc sửa chữa có liên quan đến rất nhiều yếu tố khác nữa.

Qua bài viết trên đây topcvai.com đã đưa ra câu trả lời cho câu hỏi thiết kế đô thị là gì và những thực trạng trong việc thiết kế đô thị tại Việt Nam. Hy vọng qua bài viết này bạn sẽ nắm rõ được những thông tin hữu ích về chủ đề này.