Bạn biết lưu ký chứng khoán là gì không? Quy định chung về lưu ký

1. Nắm bắt và hiểu về lưu ký chứng khoán là gì?

Đầu tiên chúng ta cần nắm bắt được rằng lưu ký là sự thể hiện cho việc gửi những chứng chỉ chứng khoán, bất kể giấy tờ nào đó về cổ phiếu, giấy tờ trái phiếu hoặc văn bản giấy tờ liên quan minh chứng về việc sở hữu tài sản. 

Còn đối với lưu ký chứng khoán là gì? Thì tuân theo quy định cụ thể tại Khoản 34 Điều 4 của Luật chứng khoán 2019 nêu rõ: “Lưu ký chứng khoán là việc nhận ký gửi, bảo quản, chuyển giao chứng khoán cho khách hàng, giúp khách hàng thực hiện các quyền liên quan đến chứng khoán lưu ký”.

Nếu hiểu theo cách đơn giản khác thì lưu ký chứng khoán sẽ là một trong những điều kiện bắt buộc để hoàn tất các giao dịch trên thị trường chứng khoán qua việc ký kết hợp đồng mở tài khoản thành viên lưu ký. Và theo đó chứng khoán sau lưu ký sẽ được ghi nhận vào tài khoản và người đứng tên là nhà đầu tư. Thông qua chính khoản lưu ký đó sẽ ghi nhận về mức tăng giảm tài khoản nhà đầu tư mà không cần đến sự trao tay giấy tờ và chứng chỉ chứng khoán. 

Xem thêm: Việc làm nhân viên môi giới chứng khoán

2. Các hệ thống của lưu ký chứng khoán bao gồm gì?

2.1. Quy định chung về hệ thống lưu ký chứng khoán

Thực tế lưu ký chứng khoán với hệ thống sẽ thường bao gồm về Trung tâm lưu ký chứng khoán với các thành viên lưu ký. Cụ thể hơn sẽ là: 

- Thứ nhất, các thành viên lưu ký

Đó là những công ty chứng khoán và ngân hàng thương mại hoạt động tại Việt Nam với sự cấp giấy chứng nhận ủy quyền đăng ký hoạt động về lưu ký chứng khoán. Giấy ủy quyền cấp bởi Ủy ban chứng khoán Nhà nước đúng theo quy định và chính Trung tâm lưu ký đã chấp thuận việc trở thành một 1 thành viên.

- Thứ hai, là việc lưu ký chứng khoán của nhà đầu tư

Vấn đề lưu ký chứng khoán của các nhà đầu tư sẽ được thực hiện tại các thành viên lưu ký thuộc Trung tâm giao dịch chứng khoán. 

Sau đó khi cần đảm bảo về quyền lợi về lợi ích của những khách hàng thì chính các thành viên lưu ký chứng khoán cần mở tài khoản chứng khoán chi tiết. Song song với việc quản lý tài khoản đó tách biệt tài sản cho từng cá nhân hỗ trợ tránh xảy ra tình trạng lẫn lộn cũng như khó kiểm soát.

Bên cạnh đó theo như quy định về lưu ký chứng khoán thì tài sản chứng khoán của các khách hàng khi ghi nhận tại thành viên lưu ký sẽ cần là tài sản mà khách hàng đang sở hữu chứ hợp pháp thay vì không hợp pháp, kèm theo là đảm bảo thêm về việc quản lý riêng biệt so với tài sản của thành viên đăng ký. Điều cần lưu ý khác là thành viên hoàn tất lưu ký sẽ không có quyền  sử dụng chứng khoán, tức là tài sản trong tài khoản của khách hàng dù là bất kỳ trường hợp nào. Khi hành vi sử dụng bị phát hiện sẽ xử lý theo quy định từ phía luật pháp ban hành.

Xem thêm: Công việc của môi giới chứng khoán

2.2. Vấn đề cần nắm bắt khác về hệ thống của lưu ký chứng khoán

Đối với trước đây các nhà đầu tư trong khu vực sẽ chỉ được áp dụng việc lưu ký tại các TV lưu ký thuộc khu vực đó (gồm cả công ty chứng khoán và phía ngân hàng thương mại). Về những nhà đầu tư nước ngoài sẽ cần tiến hành lưu ký tại các TV lưu ký nước đó (gồm cả công ty chứng khoán và phía ngân hàng thương mại, ngân hàng chính nhánh tại Việt Nam).

Tuy nhiên, quy định mới nhất đã được thay đổi của Bộ Tài Chính về Quy chế lưu ký thì các nhà đầu tư có sự hỗ trợ mở tài khoản lưu ký dễ dàng hơn dù là bất kỳ thành viên lưu ký nào đi chăng nữa. Bên cạnh đó việc thực hiện việc lưu ký chứng khoán với yếu tố bắt buộc là chuẩn bị đầy đủ thủ tục mở tài khoản tại thành viên tiến hành lưu ký mới. 

Sau lưu ký thì các thành viên sẽ đảm nhận nhiệm vụ của mình về việc trực tiếp thực hiện tái lưu ký tại phía Trung tâm giao dịch chứng khoán để được phép giao dịch. Các chứng khoán lưu ký sẽ được Trung tâm giao dịch lưu ký dưới dạng quản lý tổng hợp, quản lý riêng biệt với tài khoản thành viên tiến hành lưu ký.

3. Nguyên tắc thực hiện của việc lưu ký chứng khoán 

Vấn đề lưu ký sẽ luôn là bắt buộc nếu như nhà đầu tư muốn chứng khoán được giao dịch tại sàn của Trung tâm giao dịch chứng khoán. Trung tâm sẽ đóng vai trò lưu ký cho các thành viên và đúng theo quy định về nguyên tắc tại Khoản 1 - Điều 25 của Thông tư 5/2015/ TT - BTC ban hành.

- Lưu ký chứng khoán của khách hàng tại VSD (Trung Tâm Lưu Ký Chứng Khoán Việt Nam) sẽ thực hiện tuân theo nguyên tắc là khách hàng cần lưu ký chứng khoán tại thành viên lưu ký và sau đó thành viên lưu ký tái lưu ký chứng khoán của khách hàng tại chính VSD. 

- Các thành viên lưu ký chứng khoán của khách hàng thông qua tư cách là người được khách hàng ủy quyền hoàn tất nghĩa vụ đăng ký, tiến hành lưu ký, bù trừ cũng như thanh toán chứng khoán. Vậy nên, để lưu ký thì khách hàng cần phải lý kết hợp đồng mở tài khoản lưu ký chứng khoán với chính các thành viên lưu ký đó. 

- Trung Tâm Lưu Ký Chứng Khoán Việt Nam sẽ nhận tái lưu ký chứng khoán từ những thành viên lưu ký để tổ chức việc mở tài khoản trực tiếp. Khi thực hiện việc tái lưu ký chứng khoán thì các thành viên lưu ký cùng tổ chức mở tài khoản trực tiếp sẽ cần mở tài khoản lưu ký chứng khoán qua việc đứng tên thành viên lưu ký và tổ chức mở các tài khoản trực tiếp tại trung tâm VSD.

4. Vấn đề hiệu lực lưu ký chứng khoán sẽ ra sao? 

Nếu bạn đang tìm hiểu về hiệu lực lưu ký chứng khoán thì theo như Điều 29 Thông tư 05/2015/TT-BTC đã quy định rõ ràng rằng: 

- Vấn đề lưu ký chứng khoán tại Trung Tâm Lưu Ký Chứng Khoán Việt Nam sẽ có hiệu lực tính từ thời điểm mà VSD tiến hành việc hạch toán trên tài khoản lưu ký chứng khoán của chính thành viên lưu ký tham gia tổ chức mở tài khoản trực tiếp tại Trung tâm.

- Thực hiện hạch toán và chuyển khoản chứng từ thông qua bút toán ghi sổ giữa các tài khoản lưu ký chứng khoán của thành viên lưu ký hoặc tổ chức mở tài khoản trực tiếp, khách hàng lưu ký tại Trung tâm sẽ có hiệu lực pháp lý như việc chuyển giao chứng khoán vật chất kèm theo sự thừa nhận từ pháp luật.  

5. Một vài điều cần lưu ý khi làm lưu ký chứng khoán

Bởi vậy mà nếu tính theo quy định hiện ban hành thì mỗi một nhà đầu tư sẽ tương đương mở 1 tài khoản lưu ký. Điều kiện khác nữa đó là thực hiện duy nhất tại 1 TV lưu ký từ đó mà nhà đầu tư cần tìm hiểu trước thành viên lưu ký phù hợp cho mình. Trường hợp khi nhà đầu tư có mong muốn đổi sang 1 thành viên đảm nhận lưu ký mới với yêu cầu mở hoàn tất thủ tục kèm theo chuyển số dư sang chính tài khoản lưu ký mới.

Hơn nữa trong quá trình mở tài khoản cho việc lưu ký thì nhà đầu tư sẽ cần cung cấp rõ ràng địa điểm liên lạc, thông tin chính xác hơn cho thành viên. Từ đó giúp nhà đầu tư tránh được sự bất tiện hay vấn đề thiệt hại không cần thiết về sau, ví dụ như địa chỉ trên giấy tờ tùy thân sử dụng mở tài khoản lưu ký thay đổi khác so với chứng minh hiện tại. Vấn đề gây ảnh hưởng tới quy trình xử lý quyền lưu ký gây nên vấn đề chậm trễ, đề ký do cần chỉnh sửa thông tin. Một vài trường hợp khó giải quyết hơn lại liên quan trực tiếp đến việc bổ quyền lưu ký.

Trang vàng

Vấn đề tiếp theo người đứng tên thực hiện sẽ cần là các cá nhân đang nắm quyền sở hữu về những khoản chứng khoán đó. Dù là vô danh nhưng số seri của tờ chứng chỉ về chứng khoán lưu ký cũng cần so sánh và đối chiếu một cách chính xác nhất với tổ chức phát đã phát hành trước đó. Riêng về cổ phiếu ghi danh hoặc trường hợp nhận quyền chuyển nhượng hợp pháp thì mặt sau chứng chỉ lưu ký cần bắt buộc phải có chữ ký đã chuyển nhượng. Cùng đó là còn có con dấu xác nhận việc chuyển nhượng đi kèm tránh việc bị từ chối hoàn tất lưu ký nhé. 

Điều đáng chú ý tiếp theo đó là các tờ chứng chỉ rơi vào trường hợp bị hỏng hoặc bị nhòe mà không thể xem xét được thông tin cũng sẽ bị trung tâm từ chối. Nếu cần thiết giải quyết thì cá nhân sở hữu cần liên hệ trực tiếp với bên phát hành chứng chỉ để xin đổi là cấp chứng chỉ mới. Và đối với các chứng chỉ bị tố cáo giả, thông báo mất sẽ bị tạm giữ xử lý.

Trường hợp cuối là về cổ phiếu của chính cổ đông sáng lập nắm giữ còn thời hạn sử dụng theo pháp luật đưa ra thì chính người sở hữu sẽ chịu việc thanh toán hết số còn lại khi đã mua trước đây. Và cổ phiếu đó được giao dịch khi mà lệnh hạn chế từ cơ phát hành cổ phiếu gỡ bỏ.

Tựu chung lại có thể thấy được Trung tâm giao dịch chứng khoán Việt Nam sẽ có vai trò quan trọng. Là người thay mặt đồng sở hữu và nhận về quyền lợi liên quan cổ tức các khoản thường hay như lãi trái cổ phiếu. Mong rằng bài viết đã đề cập đủ thông tin giúp bạn nắm được về lưu ký chứng khoán là gì và cách sử dụng, áp dụng lưu ký chứng khoán.