1. Khái quát về các rủi ro trong ngân hàng
Rủi ro trong ngân hàng được hiểu là các sự kiện xảy ra mang tính không chắc chắn và có thể gây thiệt hại đối với hoạt động của ngân hàng. Các rủi ro đó có thể làm giảm doanh thu, gây thiệt hại hoặc đặt ngân hàng vào các tình huống bất lợi, khó khăn về tài chính, nguồn lực trong quy trình hoạt động của ngân hàng.
Các rủi ro này được biểu hiện dưới nhiều hình thức khác nhau, rủi ro dưới dạng phi tài chính, gây hậu quả nghiêm trọng đến hình ảnh, uy tín ngân hàng, cũng như làm giảm thiểu khả năng sinh lời trong tương lai. Tuy nhiên, không phải bất cứ sự kiện nào không tốt cũng được xếp vào rủi ro cho ngân hàng, ngân hàng thường đánh giá rủi ro dựa trên mối quan hệ giữa kết quả thực tế với kết quả dự kiến.
Những sự kiện không tốt xảy ra không gây ảnh hưởng đến ngân hàng thì nó được xếp vào bất trắc. Rủi ro phải đi kèm với lợi ích, ngân hàng cũng hoạt động theo nguyên tắc này. Một định lý luôn đúng trong kinh doanh đó là rủi ro càng cao lợi nhuận kỳ vọng càng lớn. Vì vậy, ngân hàng cần đánh giá, xác định được mối quan hệ giữa rủi ro – lợi ích, đạt được các lợi ích mong muốn với rủi ro hợp lý.
2. Các loại rủi ro trong ngân hàng thường gặp
2.1. Rủi ro tín dụng - rủi ro cơ bản trong ngân hàng
Cấp tín dụng là một trong những hoạt động quan trọng nhất, sử dụng vốn nhiều nhất tại ngân hàng. Với các ngân hàng nhỏ, chưa phát triển mạnh, cấp tín dụng là hoạt động tạo thu nhập chính cho ngân hàng.
Rủi ro tín dụng trong hoạt động ngân hàng là khả năng xảy ra các trường hợp khách hàng không thanh toán hoặc thanh toán không đầy đủ các khoản tiền theo hợp đồng tín dụng đã ký kết với ngân hàng. Rủi ro này xảy ra không chỉ đến từ sự quản lý của ngân hàng mà còn do nguyên nhân chủ quan là khách hàng, do bản thân họ không có khả năng chi trả hay môi trường hoạt động xảy ra các vấn đề bất ngờ.
Nguy cơ xảy ra rủi ro tín dụng là rất cao và mức độ nghiêm trọng đa dạng khác nhau, tùy vào từng ảnh hưởng của tổn thất đến ngân hàng trong các trường hợp cụ thể, nó không tuân theo một quy luật chung.
Giá trị của tổn thất có thể là vài triệu, vài trăm triệu hay lên tới hàng nghìn tỷ đồng; ảnh hưởng vô cùng lớn đến ngân hàng; ảnh hưởng về thu nhập và nguồn vốn của ngân hàng; ảnh hưởng đến uy tín và nghiêm trọng nhất là khiến ngân hàng phá sản.
Mặc dù, không có một nhà kinh doanh tín dụng ngân hàng kiệt xuất nào có thể dự đoán chính xác về khả năng xảy ra rủi ro trong tương lai với khoản tín dụng đó. Tuy nhiên, ngân hàng cũng cần có các biện pháp quản lý chặt chẽ để hạn chế tối đa việc xảy ra các rủi ro cũng như giảm thiểu tổn thất đối với ngân hàng.
Đọc thêm: Tổng hợp thông tin về lịch làm việc ngân hàng mà bạn nên biết
2.2. Rủi ro lãi suất trong hoạt động của ngân hàng
Rủi ro lãi suất là khả năng xảy ra các tổn thất về thu nhập hay nguồn vốn của ngân hàng do sự biến động về lãi suất. Rủi ro lãi suất có thể phát sinh được từ những yếu tố như: chênh lệch về thời gian chỉ định mức lãi suất mới của tài sản so với nguồn vốn; sự biến đổi mối quan hệ giữa lãi suất trong các kỳ hạn khác nhau; khách hàng thay đổi sự lựa chọn về việc tiếp tục duy trì kỳ hạn (khách hàng tất toán trước kỳ hạn hay khách hàng rút tiền gửi ra trước kỳ hạn).
Rủi ro lãi suất gây lên những tổn thất to lớn đối với ngân hàng. Sự thay đổi lãi suất ảnh hưởng đến doanh thu ngân hàng thông qua sự thay đổi lãi ròng; ảnh hưởng đến thu nhập của các danh mục chi phí, tài sản, nợ và lãi suất.
Bên cạnh những hậu quả đã thấy, nó còn tiềm ẩn những hậu quả khác, làm thay đổi về giá trị tài sản, nợ; làm tăng hoặc giảm giá trị của dòng tiền trong tương lai thông qua giá trị của tài sản, gây ảnh hưởng đến vốn chủ sở hữu của ngân hàng.
Quản lý tốt vấn đề về rủi ro lãi suất sẽ giúp đảm bảo cho biên độ lãi suất trong định mức phù hợp, giúp bù đắp các chi phí về vốn của các bộ phận liên quan; rủi ro lãi suất phải nằm trong mức quy định của ngân hàng.
Đọc thêm: Hệ thống ngân hàng tại Việt Nam hiện nay
2.3. Rủi ro ngoại hối trong ngân hàng
Rủi ro ngoại hối phát sinh do sự biến động của tỷ giá hồi đoái, gây ra những tổn thất to lớn cho ngân hàng về doanh thu và nguồn vốn. Rủi ro ngoại hối thường xảy ra khi các ngân hàng có trạng thái mở ở nội bảng và ngoại bảng, làm cho khả năng thua lỗ tăng lên.
Rủi ro ngoại hối xảy ra do sự mất cân bằng giữa tài sản và nguồn vốn nợ bằng ngoại tệ; với mục đích kinh doanh, ngân hàng tham gia các cuộc giao dịch phái sinh được tiến hành thanh toán bằng ngoại tệ; thực hiện các dịch vụ bán và mua ngoại tệ,…
Rủi ro thường xảy ra với hai nguyên nhân chính: rủi ro do giao dịch và rủi ro do yếu tố kinh tế. Với rủi ro do giao dịch, ngay khi xuất hiện tỷ giá thay đổi giữa thời gian thanh toán với thời gian nghĩa vụ phát sinh; ảnh hưởng trực tiếp đến dòng tiền thực tế. Còn rủi ro kinh tế, do sự thay đổi bất ngờ của tỷ giá, không thể dự đoán và kiểm soát do nhiều các nguyên nhân khác nhau; làm thay đổi giá trị của dòng tiền trong tương lai.
Thị trường tài chính ngày càng phát triển, các công cụ tài chính phái sinh cũng được đưa vào để hạn chế về rủi ro tỷ giá. Tuy nhiên, các ngân hàng lớn tại Việt Nam vẫn còn khá e dè và chưa thực sự triển khai tốt công cụ tài chính này.
2.4. Rủi ro thanh khoản
Rủi ro trong thanh khoản là một loại rủi ro vô cùng quan trọng, yếu tố chính tác động đến sự tồn tại của ngân hàng; được hiểu một cách đơn giản chính là khả năng cung cấp đủ tài chính cho các khách hàng.
Rủi ro thanh khoản ảnh hưởng trực tiếp đến uy tín của ngân hàng, làm giảm doanh thu và đặc biệt nguy hiểm trong tình trạng ngân hàng không còn khả năng thanh toán.
Nguyên nhân có thể đến từ nhiều vấn đề như: lượng tiền mặt tại ngân hàng còn quá ít, khách hàng thi nhau rút tiền ồ ạt, mất cân đối trong việc điều chỉnh nguồn vốn huy động và sử dụng vốn, khách hàng không còn tin tưởng vào ngân hàng, không sử dụng các dịch vụ ký gửi hay vay vốn,…
2.5. Rủi ro nguồn lực nội bộ trong ngân hàng
Rủi ro nội bộ là việc xảy ra các sai sót trong quá trình ngân hàng hoạt động. Sai sót xảy ra khi các nhân viên bộ phận không thực hiện đầy đủ hoặc chính xác các quy trình theo quy định công ty, do ý thức chuyên môn, do lãnh đạo chưa thực sự có sức ảnh hưởng hay quy trình triển khai kế hoạch chưa có hiệu quả.
Trong quá trình hoạt động của ngân hàng, việc xảy ra rủi ro nội bộ không phải vấn đề quá hiếm thấy, nó hiện diện trên hầu hết các ngân hàng; nhân viên ngân hàng thực hiện chuyên môn nghiệp vụ không tốt, gây ảnh hưởng đến hình ảnh và uy tín ngân hàng trong mắt khách hàng; các nghiệp vụ thực hiện một cách lề mề, mất thời gian.
Vị trí quản lý không thể hiện được vai trò lãnh đạo, ăn nói thô lỗ, gây cảm giác khó chịu cho nhân viên; hay vấn đề từ các trang thiết bị máy móc khiến nhân viên gặp khó khăn trong quá trình thực hiện công việc của mình.
Đặc biệt, một nguyên nhân khác đến từ quy trình. Để một công việc có thể thực hiện tốt, đánh giá được chính xác chất lượng công việc, nó cần tuân theo một quy trình cụ thể, rõ ràng. Nếu ngân hàng không có một quy trình cụ thể, không có sự hướng dẫn chi tiết của cấp trên; gây nên tình trạng lộn xộn, thiếu chuyên nghiệp.
Việc này sẽ tạo cơ hội cho kẻ xấu, những người muốn sử dụng tài chính ngân hàng để làm việc cá nhân, gây cho ngân hàng các tổn thất nặng nề về doanh thu, nguồn vốn và lợi nhuận.
2.6. Ngân hàng phải đối mặt với rủi ro nguồn vốn
Trong hoạt động của ngân hàng thì rủi ro nguồn vốn được xem là một trong những rủi ro có thể gây nên tình trạng khó khăn trong hoạt động doanh nghiệp, trong một số trường hợp có thể dẫn đến phá sản. Trong hoạt động ngân hàng thì rủi ro nguồn vốn được chia làm 2 loại:
- Loại thứ nhất là rủi ro thiếu vốn hay hiểu đơn giản là rủi ro thiếu tiền, ngân hàng hoạt động chủ yếu dựa trên việc đi vay và tiến hành cho vay để thu lãi. Một khi nguồn vốn đã cạn kiệt thì ngân hàng không thể thực hiện được một trong những nghiệp vụ chính của mình.
+ Khi thiếu vốn ngân hàng không thể đáp ứng được nhu cầu vay tiền của khách hàng, bên cạnh đó các giao dịch của ngân hàng cũng bị gián đoạn. Thiếu vốn dẫn tới mất cơ hội mở rộng mạng lưới khách hàng và cũng có thể đánh mất nhiều mối quan hệ khách hàng tiềm năng.
+ Thêm nữa thiếu vốn thì ngân hàng không thể thanh toán lãi tiết kiệm cho khách hàng, từ đó có thể kéo theo nhiều hệ lụy, cũng như tăng nguy cơ mất khả năng thanh toán và phá sản.
- Khi đề cập đến rủi ro nguồn vốn không chỉ đề cập đến mỗi vấn đề thiếu vốn mà thừa vốn cũng là một rủi ro của ngân hàng.
+ Thừa vốn gây ra rủi ro về sự khấu hao giá trị của đồng tiền, dòng tiền của ngân hàng bị ứ đọng, dẫn đến mất giá từ đó gây thiệt hại nghiêm trọng cho ngân hàng.
+ Nhìn về khía cạnh khác thì việc thừa vốn cũng một phần nào nói lên hoạt động của ngân hàng diễn ra kém hiệu quả, số tiền lãi mà ngân hàng phải trả cho khách hàng tiết kiệm lớn trong khi đó lợi nhuận thu về có thể không được cao.
Rủi ro nguồn vốn có thể gây ảnh hưởng trực tiếp tới hiệu quả hoạt động của ngân hàng, do đó ngân hàng cần có những biện pháp cụ thể để luân chuyển nguồn vốn sao cho hợp lý và tránh để các tình trạng thiếu vốn, thừa vốn kéo dài.
2.7. Rủi ro quốc gia đối với hoạt động của ngân hàng
Ngân hàng phải đối mặt với rủi ro quốc gia trong hoạt động thanh toán quốc tế. Nếu chính phủ nội địa thực hiện chính sách thắt chặt quản lý ngoại hối thì ngân hàng khó có thể giao dịch thanh toán ngoại tệ cho khách hàng tại nước ngoài cũng như khó có thể thực hiện các giao dịch chuyển tiền quốc tế.
Bên cạnh đó rủi ro quốc gia còn thể hiện ở các chính sách, quy định về lãi suất cho vay mà chính phủ đặt ra trong hoạt động của ngân hàng. Ngân hàng là đối tượng trọng tâm chịu sự giám sát của chính phủ do đó việc đối mặt với rủi ro quốc gia là điều khó tránh khỏi trong hoạt động của ngân hàng.
2.8. Rủi ro về công nghệ trong ngân hàng
Ngày nay, sự phát triển hoạt động của ngân hàng được thể hiện nhiều qua yếu tố công nghệ. Rủi ro công nghệ trong ngân hàng có thể là ngân hàng không theo kịp các xu thế về công nghệ, không áp dụng các ứng dụng công nghệ tiên tiến dẫn tới hoạt động kém hiệu quả dẫn đến tốn nhiều chi phí và đánh mất nhiều khách hàng tiềm năng.
Thêm nữa vấn đề tội phạm công nghệ cao đang ngày càng gia tăng với mức độ phức tạp và chủ yếu nhằm vào lĩnh vực ngân hàng với hoạt động tinh vi gây ra nhiều rủi ro nghiêm trọng.
Rủi ro ngân hàng có thể bị đánh cắp thông tin khách hàng thông qua những lỗ hổng công nghệ của ngân hàng. Từ đó hình thành nên nhiều hệ lụy liên quan đến việc buôn bán thông tin khách hàng hay gây ảnh hưởng tới hoạt động thanh toán, chuyển tiền cũng như các giao dịch khác.
Có thể nói, rủi ro về công nghệ đang là vấn đề nhức nhối đối với hoạt động của ngân hàng, bên cạnh những yếu tố kể trên thì ngân hàng cũng có thể phải đối mặt với lỗi hệ thống hoạt động khi lượng người dùng cập nhật quá tải từ đó tạo ấn tượng xấu trong mắt khách hàng.
Trên đây là bài chia sẻ về các loại rủi ro trong ngân hàng, hy vọng với bài viết này bạn sẽ có thêm cho mình những thông hữu ích để tham khảo, cũng như nắm bắt những rủi ro phổ biến mà ngân hàng có thể gặp phải trong quá trình hoạt động.
Tham gia bình luận ngay!